„Leiðbeiningar um skordýraeftirlit í safnkosti“: Munur á milli breytinga
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 8: | Lína 8: | ||
Algengustu skordýrin sem finnast hérlendis í safneignum eru um sextán talsins, og eru ákveðnar bjöllu- og mölflugutegundir tíðastar. Að auki eru svo auðþekkjanlegri skordýr eins og húsfluga og silfurskotta. | Algengustu skordýrin sem finnast hérlendis í safneignum eru um sextán talsins, og eru ákveðnar bjöllu- og mölflugutegundir tíðastar. Að auki eru svo auðþekkjanlegri skordýr eins og húsfluga og silfurskotta. | ||
Hér eru teknar saman helstu | Hér eru teknar saman helstu upplýsingar<ref>Fyrir nákvæmari upplýsingar er vísað í Handbók um varðveislu safnkosts II (2018), Kafli IV: Lífrænir skaðvaldar, bls. 155-194.</ref> um þessa óvelkomnu gesti, að hverju þeir laðast helst og hvaða ráðum má beita til þess að minnka hættuna á skordýraskaða. | ||
=== Algengustu skaðvaldarnir === | === Algengustu skaðvaldarnir === | ||
[[Mynd:Hamgæra.png|alt=Hamgæra, lirfa og fullorðið dýr|thumb|Hamgæra, lirfa og fullorðið dýr| | [[Mynd:Hamgæra.png|alt=Hamgæra, lirfa og fullorðið dýr|thumb|Hamgæra, lirfa og fullorðið dýr|254x254px]] | ||
====== '''Bjöllur''' ====== | |||
Gærubjöllur: hamgæra, búrgæra, feldgæra | Gærubjöllur: hamgæra, búrgæra, feldgæra | ||
| Lína 22: | Lína 22: | ||
''Skaðar: textíl, leður, skinn, málverk, náttúrugripi.'' | ''Skaðar: textíl, leður, skinn, málverk, náttúrugripi.'' | ||
[[Mynd:Veggjatítla.png|alt=Veggjatítla|thumb|204x204px|Veggjatítla ]]'''Títlubjöllur: veggjatítla, húsþjófur, brauðtítla, hveitibjalla''' | |||
[[Mynd:Veggjatítla.png|alt=Veggjatítla|thumb| | |||
Veggjatítla getur fundist í byggingarvið húsa. Í gömlum timburhúsum má stundum finna afmarkaða staði þar sem veggjatítlur geta þrifist, t.d. þar sem húshitun nær ekki til: á háaloftum, í kjöllurum og útveggjum, eða þar sem vatnsleki hefur orðið. | Veggjatítla getur fundist í byggingarvið húsa. Í gömlum timburhúsum má stundum finna afmarkaða staði þar sem veggjatítlur geta þrifist, t.d. þar sem húshitun nær ekki til: á háaloftum, í kjöllurum og útveggjum, eða þar sem vatnsleki hefur orðið. | ||
'''Húsþjófur''' þrífst jafnt í upphituðum sem óupphituðum húsakynnum og þolir töluvert lægra hitastig en margar aðrar bjöllur. | '''Húsþjófur''' þrífst jafnt í upphituðum sem óupphituðum húsakynnum og þolir töluvert lægra hitastig en margar aðrar bjöllur.[[Mynd:Bakhlið málverks .png|alt=Göt í málverki eftir veggjatítlu|thumb|178x178px|Göt í málverki eftir veggjatítlu|vinstri]]'''Brauðtítla''' sækir í ljós. | ||
'''Brauðtítla''' sækir í ljós. | |||
'''Hveitibjalla''' þrífst best í góðum hita (kjörhiti 28°C). | '''Hveitibjalla''' þrífst best í góðum hita (kjörhiti 28°C). | ||
| Lína 34: | Lína 31: | ||
''Skaðar: pappír, við, leður, skinn, málverk, náttúrugripi'' | ''Skaðar: pappír, við, leður, skinn, málverk, náttúrugripi'' | ||
'''Húsvinur''' finnst í híbýlum þar sem mygla er til staðar. | '''Húsvinur''' finnst í híbýlum þar sem mygla er til staðar. | ||
[[Mynd: | |||
====== Mölflugur ====== | |||
[[Mynd:Fatamölur.png|alt=Fatamölur|thumb|151x151dp|Fatamölur]] | |||
'''Mölfiðrildi: fatamölur og ullarmölur'''. | |||
Lirfurnar skaða með viðstöðulausu áti sínu. Mölfiðrildi eru ljósfælin, halda sig í dimmum hornum, skápum eða geymslum og láta lítið fyrir sér fara. | |||
''Skaðar:'' ''textíl, leður, skinn, málverk, náttúrugripi.'' | |||
[[Mynd:Gestamotti .png|alt=Gestamotti |vinstri|thumb|177x177dp|Gestamotti ]] | |||
'''Lítil fiðrildi: húsmotti og gestamotti'''. | |||
Lifa jafnt í upphituðum sem lítt hituðum húsakynnum. | |||
''Skaðar: pappír, leður, skinn, málverk, náttúrugripi''. | |||
[[Mynd:Göt .png|alt=Göt í fóðri veggteppis, líklega eftir mölfiðrildi|thumb|179x179dp|Göt í fóðri veggteppis, líklega eftir mölfiðrildi]] | |||
Útgáfa síðunnar 22. maí 2024 kl. 13:42
Fræðslupistlar safnaráðs – 1/2020
Nartað í menningararfinn: skordýr í safnkosti
Ýmislegt ógnar öryggi safngripa og annarra menningarminja, og er eitt þeirra skordýr. Þau geta unnið mikinn skaða á fremur stuttum tíma og er því mikilvægt að fylgjast vel með allri skordýraumferð í geymslum og á sýningum safna.
Algengustu skordýrin sem finnast hérlendis í safneignum eru um sextán talsins, og eru ákveðnar bjöllu- og mölflugutegundir tíðastar. Að auki eru svo auðþekkjanlegri skordýr eins og húsfluga og silfurskotta.
Hér eru teknar saman helstu upplýsingar[1] um þessa óvelkomnu gesti, að hverju þeir laðast helst og hvaða ráðum má beita til þess að minnka hættuna á skordýraskaða.
Algengustu skaðvaldarnir
Bjöllur
Gærubjöllur: hamgæra, búrgæra, feldgæra
Lirfurnar sjást sjaldan enda eru þær ljósfælnar, éta sig inn í safngripi og fela sig þar. Fullorðin dýr
sækja í ljós og finnast því gjarnan í gluggakistum og ljósakrónum.
Skaðar: textíl, leður, skinn, málverk, náttúrugripi.
Títlubjöllur: veggjatítla, húsþjófur, brauðtítla, hveitibjalla
Veggjatítla getur fundist í byggingarvið húsa. Í gömlum timburhúsum má stundum finna afmarkaða staði þar sem veggjatítlur geta þrifist, t.d. þar sem húshitun nær ekki til: á háaloftum, í kjöllurum og útveggjum, eða þar sem vatnsleki hefur orðið.
Húsþjófur þrífst jafnt í upphituðum sem óupphituðum húsakynnum og þolir töluvert lægra hitastig en margar aðrar bjöllur.
Brauðtítla sækir í ljós.
Hveitibjalla þrífst best í góðum hita (kjörhiti 28°C).
Skaðar: pappír, við, leður, skinn, málverk, náttúrugripi
Húsvinur finnst í híbýlum þar sem mygla er til staðar.
Mölflugur
Mölfiðrildi: fatamölur og ullarmölur.
Lirfurnar skaða með viðstöðulausu áti sínu. Mölfiðrildi eru ljósfælin, halda sig í dimmum hornum, skápum eða geymslum og láta lítið fyrir sér fara.
Skaðar: textíl, leður, skinn, málverk, náttúrugripi.
Lítil fiðrildi: húsmotti og gestamotti.
Lifa jafnt í upphituðum sem lítt hituðum húsakynnum.
Skaðar: pappír, leður, skinn, málverk, náttúrugripi.
- ↑ Fyrir nákvæmari upplýsingar er vísað í Handbók um varðveislu safnkosts II (2018), Kafli IV: Lífrænir skaðvaldar, bls. 155-194.